65. rocznica powstania w getcie warszawskim

16 kwietnia 2008

15 kwietnia 2008 roku podczas uroczystych obchodów 65. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim przy Pomniku Bohaterów Getta swoje przemówienia wygłosili m.in. Prezydent RP Lech Kaczyński i Prezydent Izraela Szymon Peres.

W uroczystości wzięli udział przedstawiciele polskich władz państwowych – m.in. Bronisław Komorowski i Krzysztof Putra, Donald Tusk, Waldemar Pawlak, Krystyna Bochenek, Władysław Bartoszewski, Hanna Gronkiewicz-Waltz, a także delegacje zagraniczne – sekretarz Departamentu Bezpieczeństwa Wewnętrznego Stanów Zjednoczonych Michael Chertoff, minister spraw zagranicznych Francji Bernard Kouchner, ambasador w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Republiki Federalnej Niemiec Benedikt Haller. Wśród gości honorowych zaproszonych przez Prezydenta RP znaleźli się powstańcy getta warszawskiego, powstania warszawskiego oraz bojownicy i uciekinierzy z obozu zagłady w Sobiborze.

Obchody 65. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim objęte zostały honorowym patronatem Lecha Kaczyńskiego, marszałka Sejmu RP Bronisława Komorowskiego, marszałka Senatu RP Bogdana Borusewicza, Premiera Donalda Tuska, Prezydent m. st. Warszawy Hanny Gronkiewicz-Waltz.

Uroczystość rozpoczęła się odegraniem hymnów: Izraela i Polski. Przybyłych gości powitała Prezydent miasta st. Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz.

Następnie głos zabrał Prezydent RP Lech Kaczyński:

„Sześćdziesiąt pięć lat temu, dokładnie 19 kwietnia 1943 roku rozpoczęło się powstanie w getcie warszawskim. II wojna światowa zna wiele czynów bohaterskich tych, którzy w różnych miejscach, prawie na całej kuli ziemskiej, walczyli z faszystowskim zagrożeniem, ale wśród tych bardzo wielu czynów powstanie w getcie warszawskim, a także inne powstania – w Sobiborze, w Treblince - wyróżniają się czymś szczególnym. W kwietniu 1940 roku tu, gdzie w tej chwili jesteśmy, pod pozorem epidemii tyfusu zbudowano mur, wysiedlono ponad sto tysięcy Polaków, a na to miejsce, obok Żydów polskich tu mieszkających, przywieziono sto czterdzieści tysięcy nowych, z innych dzielnic Warszawy i z okolicznych miast Mazowsza. Tak zaczęła się wyjątkowo tragiczna historia warszawskiego getta. Wiosną 1941 roku na powierzchni zaledwie 4 km kwadratowych zgromadzono 450 tysięcy ludzi. Nie tylko z Warszawy i miast okolicznych, ale także z innych miast Polski.

Warunki życia w getcie najlepiej charakteryzował fakt, że w ciągu jednego roku z tych 450 tysięcy, około 100 tysięcy zmarło z głodu, szalejących tu chorób, a także w wyniku niemieckich represji. I w tych warunkach, które bez najmniejszej przenośni można nazwać „piekłem” powstały dwie konspiracyjne organizacje – Żydowska Organizacja Bojowa i Żydowski Związek Wojskowy. Od wiosny 1942 roku getto warszawskie było opróżniane. Na Umschlagplatz codziennie pojawiało się około 6 tysięcy ludzi, których wywożono do obozów zagłady. Los obywateli polskich narodowości żydowskiej wywożonych stąd stawał się coraz bardziej oczywisty. W tych warunkach na wezwanie Żydowskiego Komitetu Narodowego w kwietniu 1943 roku wybuchło powstanie, które trwało około 3 tygodni. Żołnierze warszawskiego getta nie walczyli o zwycięstwo, walczyli o honor. Podjęli walkę w warunkach beznadziejnych, walczyli z wyjątkowym bohaterstwem. Niewielu z nich ocalało. Tym, którzy są tutaj dzisiaj z nami i tym, którzy żyją dziś na całym świecie chciałbym jako Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w imieniu swoim i w imieniu wszystkich ich polskich współobywateli złożyć pokłon. Powstanie w getcie upadło mimo prób pomocy ze strony polskiego podziemia. Ocalali żołnierze walczyli niejednokrotnie dalej, walczyli również w powstaniu warszawskim, a pamięć o nich pozostanie w nas na zawsze.

Kilka lat po II wojnie światowej, 14 maja 1948 roku powstało państwo Izrael. Dokonał się akt dziejowej sprawiedliwości. Dzisiaj Izrael jest państwem mającym znaczenie w skali globalnej. Zamieszkuje w nim miliony Żydów, w tym Żydów z naszego kraju. Żydzi żyją także w innych krajach, w tym również w naszej ojczyźnie. Czas zagłady, czas Holokaustu jest już dzisiaj odległy o dwa pokolenia, ale także i dzisiaj nie możemy zapomnieć o tym, co zdarzyło się wtedy. Ludzie ludziom zgotowali taki los. I choć dziś żyjemy w świecie, w którym powtórzenie takich zdarzeń wydaje się niemożliwe, to musimy być czujni. Niech ta dzisiejsza uroczystość będzie w pierwszym rzędzie hołdem dla bohaterów, ale z drugiej strony niech będzie świadectwem naszej pamięci i naszej czujności.

Chwała Bohaterom Warszawskiego Getta! Chwała Bohaterom innych powstań żydowskich! Pamięć o Nich nigdy nie zginie.”

"Straciliśmy w powstaniu naszych najlepszych synów i córki, ale ich światłość rozniesie się w przyszłości jak promień odwagi nie z tego świata" – mówił Szymon Peres. Jak przypomniał, większość powstańców getta zginęła, przegrali walkę, ale - jego zdaniem - z punktu widzenia historii jeszcze nie było takiego zwycięstwa. "Było to zwycięstwo człowieka nad człowieczym bestialstwem (...) nieliczni przeciw wielu (...). Ci nieliczni mieli sumienie, ci liczni szatana w całej jego ohydzie" – mówił Peres.

Następnie odczytano apel poległych. Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich odmówił Kadisz – modlitwę żałobną, a trzech biskupów polowych: katolicki, prawosławny i protestancki odmówiło modlitwę ekumeniczną. Kantor Joseph Malovany wykonał modlitwę „El Malle Rachamim”.

Prezydenci złożyli wieńce pod Pomnikiem Bohaterów Getta. Młodzież polska i izraelska zapaliła znicze i złożyła kwiaty. Uroczystości zostały zakończone przejściem obu Prezydentów do makiety przedstawiającej front ściany przyszłego Muzeum Historii Żydów Polskich gdzie dyrektor Muzeum, Jerzy Halbersztadt przedstawił Prezydentom grupę osób wspierających w Polsce i za granicą projekt jego budowy.

Przed uroczystością Prezydent RP oraz Prezydent Izraela oddali hołd mieszkańcom i bojownikom getta warszawskiego w miejscach upamiętniających martyrologię: na Umschlagplatz oraz przy Kamieniu przy ul. Miłej.

***