DABRU EMET - zydowskie oswiadczenie na temat chrzescijan i chrzescijanstwa

(ogloszone 10 wrzesnia 2000 r.)

W ostatnich latach nastąpiła dramatyczna, bezprecedensowa zmiana w stosunkach żydowsko-chrześcijańskich. Przez niemal dwa tysiąclecia żydowskiej diaspory chrześcijanie zwykli charakteryzować judaizm jako religię nieudaną czy, w najlepszym razie, przygotowującą grunt i mającą swoje wypełnienie w chrześcijaństwie. Jednak w dziesięcioleciach, które nastąpiły po Holokauście, chrześcijaństwo uległo dramatycznej zmianie. Coraz więcej oficjalnych ciał kościelnych, zarówno rzymskokatolickich jak i protestanckich, publicznie oświadcza, że ma wyrzuty sumienia z powodu niewłaściwego traktowania przez chrześcijan Żydów i judaizmu. Oświadczenia te stwierdzają też, że chrześcijańskie nauczanie i kaznodziejstwo musi ulec zmianie tak, by uznać trwałość Boskiego przymierza z Żydami i pochylić się z uznaniem nad wkładem judaizmu do cywilizacji świata i do samej wiary chrześcijańskiej.

Jesteśmy przekonani, że te zmiany zasługują na przemyślaną odpowiedź żydowską. Mówiąc tylko w swoim imieniu — jako grupa żydowskich naukowców ponad podziałami na poszczególne odłamy judaizmu — wierzymy, że jest czas, aby Żydzi poznali wysiłki czynione przez chrześcijan, by wyrazić szacunek dla judaizmu. Wierzymy, że nadszedł czas, by Żydzi zastanowili się, co judaizm ma teraz mówić o chrześcijaństwie. Jako pierwszy krok proponujemy osiem zwięzłych stwierdzeń o tym, jak Żydzi i chrześcijanie mają odnosić się do siebie nawzajem.

1.                  Zydzi i chrzescijanie czcza tego samego Boga. Przed powstaniem chrzescijanstwa Zydzi byli jedynymi, którzy czcili Boga Izraela. Jednak chrzescijanie równiez czcza Boga Abrahama, Izaaka i Jakuba, Stworzyciela nieba i ziemi. Choc chrzescijanskie praktyki religijne nie sa zyciodajnym religijnym wyborem dla Zydów, my, jako zydowscy teologowie, cieszymy sie, ze poprzez chrzescijanstwo setki milionów ludzi weszlo w zwiazki z Bogiem Izraela.

2.                  Zydzi i chrzescijanie uwazaja za autorytet te sama ksiege — Biblie (zwana przez Zydów „Tanach”, a przez chrzescijan „Starym Testamentem”). Zwracajac sie do niej, by uzyskac orientacje religijna, duchowe wzbogacenie i wspólnotowa edukacje, wynosimy podobne nauki: Bóg stworzyl swiat i podtrzymuje jego istnienie, Bóg ustanowil przymierze z narodem Izraela, objawione slowo Boze kieruje Izrael ku zyciu w prawosci, a w koncu bedzie tak, ze Bóg odkupi Izraela i caly swiat. Jednakze Zydzi i chrzescijanie w wielu miejscach róznie interpretuja Biblie. Te róznice musza byc uszanowane.

3.                  Chrzescijanie moga respektowac zydowskie prawa do Ziemi Izraela. Po Holokauscie najwazniejszym wydarzeniem dla Zydów bylo powtórne ustanowienie zydowskiego panstwa w Ziemi Obiecanej. Jako wyznawcy religii zakorzenionej w Biblii chrzescijanie doceniaja, iz Izrael byl obiecany — i dany — Zydom jako fizyczny osrodek przymierza miedzy nimi a Bogiem. Wielu chrzescijan popiera Panstwo Izrael z powodów znacznie glebszych niz sama tylko polityka. Jako Zydzi przyjmujemy to z aplauzem. Uznajemy zarazem, ze tradycja zydowska postuluje sprawiedliwosc dla wszystkich nie-Zydów mieszkajacych w zydowskim panstwie.

4.                  Zydzi i chrzescijanie przyjmuja zasady moralne Tory. W ich centrum jest niezbywalna swietosc i godnosc kazdej istoty ludzkiej. Wszyscy zostalismy stworzeni na obraz Boga. Ten wspólny fundament moralny moze byc podstawa do lepszych stosunków pomiedzy obiema wspólnotami. Moze tez byc podstawa wielkiego swiadectwa wobec calej ludzkosci, by poprawiac zycie wszystkich ludzi, naszych bliznich, i by przeciwstawiac sie niemoralnosci i balwochwalstwu, które nas rani i degraduje. Takie swiadectwo jest szczególnie potrzebne po bezprecedensowych horrorach mijajacego stulecia.

5.                  Nazizm nie byl fenomenem chrzescijanskim. Bez dlugiej historii chrzescijanskiego antyjudaizmu i chrzescijanskiej przemocy przeciwko Zydom ideologia hitlerowska nie moglaby zdobyc poparcia ani byc wprowadzona w zycie. Zbyt wielu chrzescijan uczestniczylo w nazistowskich zbrodniach na Zydach lub sprzyjalo tym zbrodniom. Inni chrzescijanie nie dosc protestowali. Jednak nazizm nie jest nieuniknionym rezultatem chrzescijanstwa. Gdyby hitlerowcom udalo sie wymordowac Zydów, ich mordercza pasja bardziej bezposrednio skierowalaby sie przeciw chrzescijanom. Z wdziecznoscia pamietamy tych chrzescijan, którzy ryzykowali lub poswiecili zycie, by ratowac Zydów w czasie rzadów nazistów. Majac to na uwadze, zachecamy do kontynuowania czynionych ostatnio wysilków teologii chrzescijanskiej, by jednoznacznie odrzucic pogarde dla judaizmu i narodu zydowskiego. Z uznaniem odnosimy sie do tych chrzescijan, którzy odrzucili nauczanie pogardy i nie winimy ich za grzechy popelnione przez ich przodków.

6.                  Róznica pomiedzy Zydami a chrzescijanami nie moze byc przezwyciezona silami ludzkimi. Stanie sie to, gdy Bóg zbawi caly swiat, jak obiecuje Pismo. Chrzescijanie poznaja Boga i sluza mu poprzez Jezusa Chrystusa i tradycje chrzescijanska. Zydzi poznaja Boga i sluza mu poprzez Tore i tradycje zydowska. Ta róznica nie bedzie przezwyciezona przez jedna ze wspólnot poprzez wmawianie, ze to ona zinterpretowala Pismo bardziej wlasciwie niz inni. Nie bedzie tez przezwyciezona przez uzycie przewagi politycznej. Zydzi moga szanowac chrzescijanska wiernosc ich objawieniu, tak jak my oczekujemy od chrzescijan szacunku dla naszego objawienia. Ani Zyda, ani chrzescijanina nie nalezy zmuszac do afirmacji nauczania drugiej wspólnoty.

7.                  Nowe stosunki miedzy Zydami a chrzescijanami nie oslabia zydowskich praktyk religijnych. Lepsze stosunki nie przyspiesza kulturowej i religijnej asymilacji, której Zydzi slusznie sie obawiaja. Nie zmienia tradycyjnych zydowskich form praktyk religijnych, nie powieksza liczby malzenstw mieszanych miedzy Zydami a nie-Zydami, nie sklonia wiekszej liczby Zydów do nawrócenia na chrystianizm, ani nie stworza falszywej mieszaniny judaizmu i chrzescijanstwa. Szanujemy chrzescijanstwo jako wiare, która poczela sie wewnatrz judaizmu i nadal ma z nim znaczace zwiazki. Nie widzimy jej jako rozszerzenia judaizmu. Tylko wtedy, gdy bedziemy cenic wlasne tradycje, mozemy uczciwie kultywowac te nowe stosunki.

8.                  Zydzi i chrzescijanie musza razem pracowac na rzecz sprawiedliwosci i pokoju. Zydzi i chrzescijanie, kazdy na swój sposób, uznaja, ze swiat nie jest w stanie zbawienia, co wyraza sie w trwalosci przesladowan, ubóstwa, ludzkiego ponizenia i nedzy. Chociaz sprawiedliwosc i pokój sa w ostatecznym rachunku Boze, nasze polaczone wysilki, we wspólpracy z innymi wspólnotami religijnymi, pomoga sprowadzic królestwo Boze, na które oczekujemy z nadzieja. Osobno i razem musimy pracowac na rzecz sprawiedliwosci i pokoju w naszym swiecie. W tym dziele kieruje nami wizja proroków Izraela:

Stanie sie na koncu czasów, ze góra swiatyni Panskiej stanie mocno na wierzcholku gór i wystrzeli ponad pagórki. Wszystkie narody do niej poplyna, mnogie ludy pójda i rzekna: "Chodzcie, wstapmy na Góre Panska do swiatyni Boga Jakubowego! Niech nas nauczy dróg swoich, bysmy kroczyli Jego sciezkami" (Iz 2, 2-3.)

Tikva Frymer-Kensky, Uniersity of Chicago

David Novak, University of Toronto
Peter Ochs, University of Virginia
Michael Signer, University of Notre Dame

Więcej tekstów na ten temat na stronie Tygodnika Powszechnego