Anna Hudyka

Plan ratunku Synagogi na rok 2009

Zakończone kilka miesięcy temu prace przy dąbrowskiej synagodze - będą kontynuowane. W tym roku zostaną naprawione sklepienia oraz wymieniony dach. Planowane jest, że ich zakończenie nastąpi do 15 listopada 2009 r. Środki finansowe na ten cel będą pochodzić z kilku instytucji. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przyznało 350 tys. zł. a Sejmik Województwa Małopolskiego 50 tys. zł. Rada Miejska także zabezpieczyła już kwotę 100 tys. zł udziału własnego a burmistrz Stanisław Początek wystosował list do Przewodniczącego Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie Pana Tadeusza Jakubowicza. Złożono też wniosek o dotację unijną w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego. Przewiduje się, że są szanse na jego uzyskanie, ale żeby tak się stało potrzebne jest wsparcie ze strony Zarządu Województwa i Radnych Sejmiku.
W 2008 roku przeprowadzono pierwszy etap renowacji dąbrowskiego zabytku. Prace dotyczyły najpotrzebniejszych napraw i dotyczyły: wzmocnienia konstrukcji dachu i wymienienia pokrycie nad wieżyczkami i krużgankiem, rekonstrukcji łuków podtrzymujących sklepienie nad salą modlitw oraz częściowo strop. Kosztowały prawie 1 mln. zł., 800 tys. zł pochodziło z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Resztę przekazała Wyznaniowa Gmina Żydowska z Krakowa i ok. 80 tys. zł Gmina Dąbrowa Tarnowska.   

Dąbrowska Synagoga jest największym tego typu obiektem w Polsce i należy do Rejestru Służby Ochrony Zabytków. Została wzniesiona w 1863r. przez włoskich specjalistów i artystów. Uchodziła za jedną z najokazalszych. W jej wnętrzu oprócz walorów architektonicznych można było dostrzec bogactwo szczegółów. Upływający czas a zwłaszcza lata wojenne sprawiły, że budynek jest w bardzo złym stanie technicznym. W latach 1945-50 został  prowizorycznie zabezpieczony przed dewastacją. W 1971 r. przejął go Skarb Państwa. Zakładano, że powstanie w nim dom kultury, którego projekt opracował prof. Wiktor Zin. Niestety brak środków finansowych nie pozwolił na realizację.  
Obecnie od grudnia 2006 r. właścicielem Synagogi jest Gmina Dąbrowa Tarn. Szacuje się, że na powrót historycznego obiektu do dawnej świetności potrzebne jest ok. 9 mln. zł. Sama gmina nie jest w stanie wydać tak olbrzymiej kwoty. 10 czerwca 2008 r. do Dąbrowy Tarnowskiej przyjechała Pani Anna Rutkowski z Muzeum Historii Żydów  Polskich. Dąbrowska Synagoga została uwzględniona w przygotowywanym przez placówkę projekcie „WIRTUALNY SZTETL”. Została także zakwalifikowana do XI edycji Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego, które odbędą się w maju br. 16 września 2008 r. w stolicy Powiśla Dąbrowskiego gościl także Ambasador Izraela David Peleg. Towarzyszył mu Rzecznik Prasowy Ambasady Izraelskiej a zarazem redaktor naczelny dwutygodnika „Słowo Żydowskie” Pan Michał Sobelman. Cały czas szukane są fundusze u marszałka województwa i w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Rozesłano także listy do wielu organizacji i osób.
Synagoga po renowacji może stać się ważnym, jak nie podstawowym elementem promocji Dąbrowy i jej wizytówką. Planowane jest utworzenie Muzeum Powiśla Dąbrowskiego z ekspozycjami: o wspólnym życiu Polaków i Żydów, związkach tutejszego miejsca z Polonią, miejscowych artystów i szczątków alianckiego samolotu bombowego Halifax lecącego na pomoc Warszawie zestrzelonego przez niemieckiego myśliwca 4 sierpnia 1944 r.
Należy wiedzieć, że Żydzi wywarli znaczący wpływ na rozwój miasta pojawiając się przed jego lokacją w 1693 r. Prawdopodobnie od 1702r. istniała Gmina Żydowska. Wchodzili także w skład Rady Miejskiej. II wojna światowa zapoczątkowała koniec braterskiego współistnienia narodów. Przed 1939 r. w Dąbrowie żyło 2500 Żydów a w powiecie 7 tys. Od lipca 1942 do września 1943 r. istniało tu getto, którego mieszkańcom Dąbrowiacy pomagali. Żydzi znajdowali też ratunek w prywatnych domach i plebaniach. Księża wystawiali także fałszywe dokumenty. We wrześniu 1942 r. Żydów z getta deportowano do obozu w Bełżcu. Pozostawiono około 180 członków służby porządkowej i Rady Żydowskiej, których rozstrzelano na cmentarzu Żydowskim w kilka miesięcy później. 
Holocaust przeżyło ponad 150 wyznawców Religii Mojżeszowej ukrytych w ponad 30 miejscach w powiecie. Za ratowanie ich zapłaciły życiem 62 osoby. Około 2/3 wyemigrowała do USA, Izraela i Kanady w ciągu 2 lat po wojnie oraz w latach 1956- 68. Władze odmówiły oddania Żydom Świątyni. W konsekwencji zamarły też ich instytucje. Synagoga i 2,4 ha cmentarz zaczęły popadać w ruinę. Dziś znajduje się tylko kilka grobów i fragmenty nagrobnych płyt. Ostatniego Żyda- Samuela Rotha pochowano w 1995 r. Dziś o dąbrowsko-żydowskiej historii mówi też kilka kamienic i malutka izba pamięci po ostatnim dąbrowskim Żydzie – Muzeum Judaizmu. 

Więcej o Synagodze w Dąbrowie Tarnowskiej