Archiwum relacji filmowych o Polakach ratujących Żydów podczas II wojny światowej oraz anglojęzyczne wydanie książki o rodzinie Ulmów z Markowej, zamordowanej za ukrywanie żydowskiej rodziny - to elementy kolejnej części kampanii społeczno-edukacyjnej "Życie za życie", organizowanej przez IPN.
Kampania społeczno-edukacyjna "Życie za życie" została zainaugurowana przez Instytut Pamięci Narodowej wspólnie z Narodowym Centrum Kultury we wrześniu ubiegłego roku. Jej celem jest pokazanie postaw Polaków, którzy z narażeniem własnego życia ratowali Żydów podczas II wojny światowej.

"W wyniku prac projektu Indeks o osobach prześladowanych podczas II wojny za pomoc Żydom, zebrano już ok. 5 tys. relacji i informacji o osobach represjonowanych za pomoc Żydom. Jak dotychczas 650 nazwisk zostało już pozytywnie zweryfikowanych, kolejne weryfikacje trwają" - mówił podczas poniedziałkowej konferencji prasowej w stołecznej siedzibie IPN, Jan Żaryn, szef Biura Edukacji Publicznej.

Historii bohaterskiej śmierci jednej z polskich rodzin ukrywających Żydów - rodziny Ulmów z Markowej - poświęcona jest anglojęzyczna publikacja pracownika naukowego IPN Mateusza Szpytmy "The Risk of Survival. The Rescue of the Jews by the Poles and the Tragic Consequences for the Ulma Family from Markowa" ("Ryzyko ocalenia. Ratowanie Żydów przez Polaków i tragiczne następstwa dla rodziny Ulmów z Markowej").

"Do napisania tej książki skłoniły mnie licznie napływające pytania, zwłaszcza ze strony dziennikarzy zagranicznych, na temat Polaków ratujących Żydów. Pierwsze dwa rozdziały publikacji przedstawiają ogólnie sytuację Polski i polskich Żydów po wybuchu II wojny, natomiast w trzech kolejnych zawarłem wyniki prowadzonych przeze mnie badań, na temat historii tragicznej śmierci rodziny Ulmów i ukrywanych przez nich Żydów oraz sposobów upamiętnienia ich bohaterskiej postawy" - opowiadał Szpytma.

Ośmioosobowa rodzina Ulmów z Markowej koło Łańcuta, w tym matka w ciąży i sześcioro dzieci w wieku od roku do ośmiu lat, została rozstrzelana przez Niemców razem z ukrywanymi przez nich ośmioma osobami narodowości żydowskiej, pochodzącymi z rodzin Szalów i Goldmanów 24 marca 1944 roku. Instytut Pamięci Yad Vaszem przyznał rodzinie Ulmów tytuł Sprawiedliwi wśród Narodów Świata. W 2003 r. rozpoczął się proces beatyfikacyjny tej rodziny.

Jak dodał Szpytma, na 1 kwietnia w Markowej zaplanowane są uroczystości z udziałem przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski abpa Józefa Michalika, upamiętniające 65. rocznicę śmierci rodziny Ulmów.

Dyrektor Narodowego Centrum Kultury Krzysztof Dudek przedstawił projekt Archiwum Audiowizualnego "Życie za życie", w ramach którego są zbierane i nagrywane filmowe relacje o Polakach ratujących Żydów podczas II wojny. "W chwili obecnej zebraliśmy 16 tego typu historii, liczymy że będą się do nas zgłaszać kolejne osoby znające losy bohaterskich Polaków ratujących Żydów" - powiedział Dudek.

Poinformował także, że na stronie internetowej kampanii "Życie za życie" www.zyciezazycie.pl znalazł się Geograficzny Index Pomocy, przedstawiający mapę z 383 miejscowościami na terenie Polski, gdzie mieszkali Polacy ratujący Żydów podczas wojny.

Tematyce pomocy udzielanej Żydom przez Polaków podczas II wojny poświęcony jest także najnowszy Biuletyn IPN. Instytut wydał również zawierający 19 tekstów tom "Społeczność żydowska w PRL przed kampanią antysemicką lat 1967-1968 i po niej" pod redakcją historyka Grzegorza Berendta.

Konferencji prasowej w siedzibie IPN towarzyszyło także otwarcie wystawy "W godzinie próby. Polacy niosący pomoc Żydom w czasie okupacji niemieckiej" poświęconej Polakom ratujących Żydów na terenie dystryktu radomskiego. Na ekspozycji zaprezentowano fotografie i dokumenty dotyczące zagłady Żydów, materiały związane z represjami hitlerowskimi wobec pomagających im Polaków, a także sylwetki osób ocalonych dzięki polskiej pomocy.

Według szacunków historyków co najmniej kilkaset tysięcy Polaków, tak dorosłych, jak i dzieci, w różnorodny sposób udzielało pomocy Żydom, za co zarówno pomagającym, jak i udzielającym pomocy groziła kara śmierci. Liczbę uratowanych Żydów ocenia się na kilkadziesiąt tysięcy. Polacy pomagali indywidualnie i w ramach aktywności konspiracyjnej, w strukturach Polskiego Państwa Podziemnego, w tym Rady Pomocy Żydom "Żegota". Ponad 6 tys. z nich zostało za to uhonorowanych Medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.

onet.pl

Dokumenty i teksty

Myśli

Jan Paweł II - Papież Dialogu

Halina Birenbaum - Człowiek Pojednania 2001