Synagoga - pierwsza część remontu zakończona

Zakończono pierwszy etap renowacji dąbrowskiej zabytkowej Synagogi. W ciągu trwającego kilka tygodni remontu: wzmocniono konstrukcję dachu, wymieniono jego pokrycie nad wieżyczkami i krużgankiem, zrekonstruowano łuki podtrzymujące sklepienie nad salą modlitw oraz częściowo strop.
18 grudnia 2008 roku dokonano odbioru prac. Zrobiła to komisja w składzie, której znaleźli się: przedstawiciele Gminy Dąbrowa Tarnowska, Politechniki Krakowskiej, Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie oraz wykonawcy.
Zabiegi ratujące zabytek kosztowały 936.625,21 zł. 800 tys. pochodziło z dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego a 50 tys. przekazała Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie.  
W przyszłym roku Burmistrz Dąbrowy Tarnowskiej Stanisław Początek chciałby, aby Synagoga przeszła kolejny remont. Planuje wymianę pokrycia dachowego, remont sklepienia nad salą modlitw, wykonanie nowej łupiny nad babińcem, naprawę uszkodzonych ścian, gzymsów i nadproży okiennych. Po ich wykonaniu będzie można przygotować projekt w zakresie prac architektonicznych i konserwatorskich. Wystąpiono już o dotację na ten cel do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.  
Dąbrowska Synagoga jest największym tego typu obiektem w Polsce i należy doRejestru Służby Ochrony Zabytków. Wzniesiona w 1863 roku przez włoskich specjalistów i artystów uchodziła za jedną z najokazalszych. Jej wnętrze oprócz walorów architektonicznych zachwycało bogactwem szczegółów. Upływający czas a przede wszystkim obie wojny sprawiły, że budynek jest w bardzo złym stanie technicznym. W latach 1945-50 został  prowizorycznie zabezpieczony przed dewastacją. W 1971 r. Synagogę przejął Skarb Państwa. Miał powstać w niej dom kultury a projekt opracował prof. Wiktor Zin. Niestety z powodów finansowych z planów nic nie wyszło.
Obecnie od grudnia 2006 r. właścicielem Synagogi jest Gmina Dąbrowa Tarn. Szacuje się, że aby historyczny obiekt powrócił do dawnej świetności potrzebne jest ok. 9 mln. zł. Sama gmina nie jest w stanie wydać tak olbrzymiej kwoty. W związku z tym władze miasta podejmują wiele starań na rzecz uratowania zabytku. 10 czerwca 2008 roku na zaproszenie burmistrza Stanisława Początka gościła w Dąbrowie Tarnowskiej Pani Anna Rutkowski z Muzeum Historii Żydów  Polskich. Miało ono na celu omówienie powstającego w tejże placówce projektu „WIRTUALNY SZTETL”, który obejmie także Dąbrową. 31 lipca 2008 r. uchwałą Zarządu Województwa Małopolskiego Synagoga została zakwalifikowana do XI edycji Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego. Odbędą się one w maju 2009 r. i uważane są za jedno z najciekawszych w Polsce wydarzeń kulturalnych promujących zabytki. 16 września 2008 r. na zaproszenie Stanisława Początka wizytę w Dąbrowie Tarnowskiej odbył też Ambasador Izraela David Peleg. Towarzyszył mu Rzecznik Prasowy Ambasady Izraelskiej a zarazem redaktor naczelny dwutygodnika „Słowo Żydowskie” Pan Michał Sobelman. Cały czas szukane są także fundusze u marszałka województwa i w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Mogłyby pochodzić np. z funduszy unijnych i fundacji zagranicznych. W związku z tym Stanisław Początek rozesłał listy do różnych organizacji i osób w kraju i za granicą.
Synagoga po renowacji może stać się ważnym elementem promocji Dąbrowy i jej wizytówką. Planowane jest utworzenie w niej Muzeum Powiśla Dąbrowskiego z ekspozycjami: o wspólnym życiu Polaków i Żydów, związkach tutejszego miejsca z Polonią, miejscowych artystów i szczątków alianckiego samolotu bombowego Halifax lecącego na pomoc Warszawie zestrzelonego przez niemieckiego myśliwca 4 sierpnia 1944 r.
Należy wiedzieć, że Żydzi wywarli znaczący wpływ na rozwój miasta pojawiając się przed jego lokacją w 1693 r. a prawdopodobnie od 1702 istniała Gmina Żydowska. Wchodzili także w skład Rady Miejskiej. II wojna światowa zapoczątkowała koniec współistnienia narodów. Przed 1939 rokiem w Dąbrowie żyło 2500 Żydów a w powiecie 7 tys. Od lipca 1942 do września 1943 r. istniało tu getto, którego mieszkańcom Dąbrowiacy starali się pomagać. Inni Żydzi znajdowali ratunek w prywatnych domach a księża oprócz schronienia wystawiali fałszywe dokumenty. We wrześniu 1942 r. Żydów z getta deportowano do obozu w Bełżcu. Pozostawiono około 180 członków służby porządkowej i Rady Żydowskiej, których rozstrzelano na cmentarzu Żydowskim w kilka miesięcy później. 
Holocaust przeżyło ponad 150 Żydów ukrytych w ponad 30 miejscach
w powiecie. Za ratowanie ich zapłaciły życiem 62 osoby. Około 2/3 wyemigrowała do USA, Izraela i Kanady w ciągu 2 lat po wojnie oraz w latach 1956- 68.
Powojenne władze odmówiły oddania Żydom ich Świątyni. Zamarły instytucje żydowskie i nie obsadzano stanowiska naczelnego rabina. Synagoga i znajdujący się po drugiej stronie ulicy 2,4 ha cmentarz zaczęły popadać w ruinę. Dziś znajduje się na nim tylko kilka grobów i fragmenty nagrobnych płyt. Ostatniego Żyda- Samuela Rotha pochowano w 1995 r. Dziś o dąbrowsko-żydowskiej historii mówi też kilka kamienic i malutka izba pamięci po ostatnim dąbrowskim Żydzie – Muzeum Judaizmu.  

                                                                                                 Anna Hudyka

Więcej o Synagodze w Dąbrowie Tarnowskiej